သုတ

 

 အဘယ္ေၾကာင့္ ဓာတ္ဆီသယ္ပို႔ကားေတြမွာ ကားေနာက္ျမီးကေန သံၾကိဳးတစ္ေခ်ာင္းခ်ထားတာလဲ။

ဓာတ္ဆီသယ္ပို႔ကားေတြမွာ  ကားေနာက္ျမီးကေန သံၾကိဳးတစ္ေခ်ာင္းေျမထိေအာင္  ခ်ထားတာေတြ႕ၾကရပါလိမ့္မယ္။

ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ ဒီကားကိုျမင္ဖူးတဲ့သူဟာ သံၾကိဳးျပတ္ျပီး  တဲြေလာင္းၾကီးက်ေနတယ္လို႔ထင္တတ္တယ္။  ဒါဟာ

ဓာတ္ဆီသယ္ကားေတြမွာ မရွိမျဖစ္တဲ့  လံုျခံဳေရးတပ္ဆင္မႈတစ္ခုျဖစ္တယ္။   ဓာတ္ဆီသယ္ကားေတြမွာ ဓာတ္ဆီကို

သယ္ပို႔ရတာမို႔ ေမာ္ေတာ္ကားေမာင္းရင္ ကားထဲကဓာတ္ဆီဟာ အဆက္မျပတ္ ေဘာင္ဘင္ခတ္ေနတယ္။ ဓာတ္ဆီ

နဲ႔ ဓာတ္ဆီထည္႔ထားတဲ့ ဆီပံုးနံရံတို႔ဟာ တိုက္ခတ္ပြတ္တိုက္တာျဖစ္တယ္။ ဒီလိုပြတ္တိုက္တဲ့အတြက္ ဓာတ္ဆီပံုးကို

လွ်ပ္စစ္ရွိလာေစတယ္။ 

ေမာ္ေတာ္ကားရဲ႕ ဘီးဟာ ေရာ္ဘာနဲ႔လုပ္ထားတာျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ လွ်ပ္စစ္မကူးႏိုင္တဲ့ အရာျဖစ္တယ္။

ဓာတ္ဆီပံုးၾကီးထဲက ပြတ္တုိက္လို႔ျဖစ္လာတဲ့ လွ်ပ္စစ္အား (electric charge) ဟာ ကားဘီးကေနေျမၾကီးကိုကူးဆင္း

မသြားႏုိင္ဘူး။ ဒီလိုဆိုရင္ လွ်ပ္စစ္အားေတြဟာ စုပံုလာျပီး တစ္ခါတစ္ေလ မီးပြင့္ထြက္တယ္။ ဓာတ္ဆီဆိုတာ အင္မ

တန္ မီးေလာင္လြယ္တဲ့  အရာဝတၳဳျဖစ္တဲ့အတြက္ မီးပြားနဲ႔ေတြ႕ရင္  အလြယ္တကူ ေပါက္ကြဲသြားႏုိင္တယ္။  ျပီးေတာ့

ေလထဲမွာပါတဲ့ ဖုန္မႈန္႔တစ္ခ်ိဳ႕မွာလည္း လွ်ပ္စစ္အားအနည္းငယ္ပါတတ္တယ္။ အဲဒီလွ်ပ္စစ္အားကို ၄င္းတို႔ကပ္ျငိတဲ့

အရာဝတၳဳကို  ကူးဆက္ေပးတတ္တယ္။  ေမာ္ေတာ္ကားေမာင္းေနတဲ့အခါမွာ  ဖုန္မႈန္႕႔ေတြလြင့္ပ်ံတက္ျပီး  ေမာ္ေတာ္

ကားေပၚကပ္ေနတတ္တယ္။ ကပ္တဲ့ဖုန္မႈန္႔မ်ားလာရင္ မီးပြင့္ျပီး  လွ်ပ္စစ္ထုတ္လႊင့္တ့ဲ  အဆင့္ေရာက္သြားႏိုင္တယ္။

ဓာတ္ဆီသြန္ထုတ္တဲ့အခါမွာ မီးထေလာင္ေပါက္ကြဲႏိုင္တဲ့ အႏ ၱရာယ္ရွိတယ္။ 

ဒီလိုျဖစ္တတ္တဲ့ အႏ ၱရယ္ကိုဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ။ ကာကြယ္ဖို႔နည္းလမ္းတစ္ခုတည္းသာရွိတယ္။ ဓာတ္ဆီပံုးၾကီး

ထဲက ပြတ္တိုက္လို႔ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ လွ်ပ္စစ္အားနဲ႔ ဖုန္မႈန္႔ေတြ ကားေပၚစုပံုလာလို႔ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ လွ်ပ္စစ္အား (electric

charge) ကို အျမဲတမ္း ေျမေပၚကူးျပန္႔သြားေအာင္ လုပ္ေပးဖို႔ပါပဲ။ အဲဒီလို ကူးျပန္႔သြားေအာင္လုပ္တဲ့အလုပ္ကို ကား

ေနာက္ျမီးက ေျမေပၚထိခ်ဆြဲထားတဲ့ သံၾကိဳးက လုပ္ေပးတယ္။ ၄င္းက လွ်ပ္စစ္အားကိုအခ်ိန္မေရြး  ေျမၾကီးေပၚခ်ေပး

တယ္။ ဓာတ္ဆီကားေပၚမွာ လွ်ပ္စစ္အားစုပံုမလာေအာင္ လုပ္ေပးတယ္။ ဒီေတာ့ ေပါက္ကြဲျခင္းကို တားဆီးကာကြယ္

ႏိုင္တာေပါ့။ (အဘယ္ေၾကာင့္တစ္သိန္း)

.................................................................................................................................... 

  

 အဘယ္ေၾကာင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံအလံေပၚက အေရာင္သံုးခု အစင္းဟာအက်ယ္မတူတာလဲ။

ျပင္သစ္အလံကို သင္ျမင္ဖူးပါသလား။ ၄င္းဟာ အျပာ၊ အျဖဴ၊ အနီ အေရာင္သံုးမ်ိဳးအစင္းစပ္ထားတာျဖစ္တယ္။  (ပံု)

ဒီအေရာင္သံုးမ်ိဳးအစင္းဟာ အက်ယ္အတူတူပဲလား။ ေပတံနဲ႔တိုင္းၾကည္႔ရင္  မတူတာေတြ႔ရလိမ့္မယ္။  ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ

ဟာဒီအလံကိုစတင္ခ်မွတ္ျပဳလုပ္စဥ္က အေရာင္သံုးမ်ိဳးအစင္းဟာ တစ္ညီတည္းပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုၾကည္႔ၾကည္႔

အျပာေရာင္ဟာ အနီေရာင္ထက္က်ယ္တယ္လို႔ခံစားရတယ္။ဒီေတာ့ျပင္သစ္အစိုးရဟာကၽြမ္းက်င္သူတစ္ခ်ိဳ႕ကိုေခၚျပီး 

ဒီကိစၥနဲ႔ပက္သက္ျပီး သုေတသနျပဳခုိင္းတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ သူတို႔ဟာ အျပာ၊ အျဖဴ၊ အနီေရာင္သံုးမ်ိဳးရဲ႕  သင့္ေတာ္

တဲ့ အက်ယ္အခ်ိဳးကိုရရွိခ့ဲပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ၃ဝ း ၃၃ း ၃၇ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိဳးနဲ႔ အေရာင္သံုးမ်ိဳးကိုစပ္ျပီးအ

လံ လုပ္လိုက္ေတာ့ အေရာင္သံုးေရာင္ဟာ တူညီေနတယ္လို႔ထင္ရတယ္။ သင္အ့ံၾသမိသလား။ စင္စစ္ဒါဟာအလင္း

ေရာင္က ကၽြႏု္ပ္တို႔ကို လွည္႔စားတာျဖစ္တယ္။

အဂၤလိပ္သိပံၸပညာရွင္နယူတန္ဟာ စမ္းသပ္မႈတစ္ခုလုပ္တယ္။ သူဟာ အျဖဴေရာင္ေနေရာင္ျခည္တစ္ခုကိုသံုးေထာင့္

မွန္ကို ျဖတ္သြားေစတယ္။ ဒီေတာ့ တစ္ဘက္က  ပိတ္ကားေပၚမွာ  အနီ၊ လိေမၼာ္၊ အဝါ၊ အစိမ္း၊ အျပာ၊ မဲနယ္၊ ခရမ္း၊

အေရာင္ခုနစ္မ်ိဳးကိုေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီ တစ္ေရာင္တည္းအလင္းေရာင္ဟာ  အရာဝတၳဳ  တစ္မ်ိဳးထဲ  ဝင္သြားတဲ့အခါမွာ

ေကြ႔ေကာက္သြားတယ္။  မတူတဲ့အေရာင္အလင္းေရာင္ဟာ   ေကြ႔ေကာက္သြားေစတဲ့   အေျခအေနလည္းမတူဘူး။

အျပာေရာင္ဟာအနီေရာင္ထက္ေကြ႔ေကာက္လြယ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလင္းျပာဟာ လူရဲ႕႕မွန္ခံုးအသြင္ မ်က္စိကိုျဖတ္

လာတဲ့အခါမွာ အနီေရာင္ထက္ စုမွတ္ (တစ္စက္တည္းမွာစုတယ္) focusing ပိုနီးတယ္။  ဒါေၾကာင့္  အျပာေရာင္ႏွင့္

အနီေရာင္ဟာ မ်က္စိနဲ႔ အကြာအေဝးတူျပီး အၾကီးအငယ္တူရင္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ၾကည္႔ျမင္ရတာ အျပာေရာင္က ပိုၾကီးသလို

ခံစားရတယ္။ ေဆာင္းရာသီမွာ ျပာလဲ့ေနတဲ့ မိုးေကာင္းကင္ဟာ အလြန္ျမင့္တယ္လို႔ခံစားရတာလည္း  ဒါေၾကာင့္ပါပဲ။

ခန္းမ စတဲ့ အေဆာက္အအံုေတြမွာ မ်က္ႏွာက်က္ကို အျပာသုတ္တယ္။  ပိုျပီးျမင့္တယ္၊  က်ယ္တယ္လို႔ထင္ရတယ္။

ဒါလည္း ဒီအေၾကာင္းေၾကာင့္ပါပဲ။ (အဘယ္ေၾကာင့္တစ္သိန္း) 

....................................................................................................................................

  

  

အဘယ္ေၾကာင့္ စမ္းေရဟာ ဖန္ခြက္ေပၚေမာက္တက္ေနႏိုင္တာလဲ။

တရုတ္ျပည္ဟန္က်ိဳးျမိဳ႕ကို သြားလည္တဲ့လူေတြဟာ အဲဒီကဟူေဖာင္းစမ္းေရကို ခြက္နဲ႔အျပည္႔ခပ္ယူျပီး ေက်ာက္စရစ္

ခဲေလးေတြတစ္လံုးျပီးတစ္လံုး တျဖည္းျဖည္းထည္႔ခ်တယ္။   ေရကခြက္ေပၚေမာက္တက္လာတယ္။  အျပင္ကိုစီးမက်

ဘူး။ မျမင္ရတဲ့ခြက္ဖံုးထားသလိုပဲ။ 

စမ္းေရလွ်ံမက်တဲ့ အေၾကာင္းက  အဘယ္ေၾကာင့္ပါလဲ။ စင္စစ္ေရမွာ  အထူးသတၱိတစ္ခုရွိတယ္။  ေရမ်က္ႏွာျပင္က

ေမာ္လီက်ဴးေတြဟာ  အျပန္အလွန္ဆြဲငင္ထားတတ္တယ္။  ကၽြႏု္ပ္တို႔လက္ခ်င္းဆြဲထားသလုိပ္ပဲ။  လက္ခ်င္းဆြဲထား

တာဟာ အထီးတည္းရပ္ေနၾကတာထက္အားရွိတယ္။ တျခားသူေတြက လာတြန္းတိုက္ေပမယ့္ လြယ္လြယ္နဲ႔ျပိဳကြဲမ

သြားႏိုင္ဘူး။ ေရမ်က္ႏွာျပင္ရွိ ေမာ္လီက်ဴး အခ်င္းခ်င္းဆြဲငင္ထားတဲ့အတြက္ လြယ္လြယ္နဲ႔ မကြဲကြာၾကေတာ့ဘူး။ အဲ

ဒီ အထူးသတၱိကို မ်က္ႏွာျပင္တင္းအား (surface tension) လို႔ေခၚတယ္။ စင္ၾကယ္ေသာေရဟာ အပူခ်ိန္ တစ္စံုတစ္

ရာမွာ မ်က္ႏွာျပင္တင္းအား (surface tension) တစ္စံုတစ္ရာရွိတယ္။ ေရထဲမွာ အျခားအရာေတြပါဝင္ေနရင္ တခ်ိဳ႕

က မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားကိုေလ်ာ့ေစတယ္။ တခ်ိဳ႕က  မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားကို ပိုေစတယ္။  ဥပမာ-ေရထဲမွာ  ဆပ္ျပာ

တို႔ ၊ (organic) အရာဝတၳဳတို႔ပါဝင္ေနရင္  မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားဟာ  စင္ၾကယ္တဲ့ေရထက္ငယ္မယ္။ တကယ္လို႔ ေရ

ထဲမွာ  သတၳဳပစၥည္းေတြပါဝင္ေနမယ္ဆိုရင္  မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားဟာ  စင္ၾကယ္တဲ ့ ေရထက္ၾကီးတယ္။ ေယဘုယ်

စမ္းေရထဲမွာ သတၳဳပစၥည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါဝင္ေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စမ္းေရဟာစင္ၾကယ္တဲ့ေရထက္ မ်က္ႏွုာျပင္

တင္းအားၾကီးတယ္။ ဒါဟာ စမ္းေရဖန္ခြက္ဝကေန လွ်ံမထြက္တဲ့အေၾကာင္းအရင္းပါပဲ။ 

စင္စစ္ အရည္မွန္သမွ် မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားရွိၾကတယ္။ ၾကီးတာငယ္တာပဲကြာပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ေရ

မွာ ျခင္ေကာင္ေတြရပ္ေနတာေတြ႔ရပါတယ္။  သူတို႔ဘာေၾကာင့္ နစ္မေသတာလဲ။ ဒါကေတာ့ျခင္က ေရျပင္ကို ေပးတဲ့

ဖိအားဟာ ေရရဲ႕မ်က္ႏွာျပင္တင္းအားထက္ငယ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါပဲ။ (အဘယ့္ေၾကာင့္တစ္သိန္း) 

....................................................................................................................................

 

အဘယ္ေၾကာင့္ အလြန္ေလးလံတဲ့ သေဘၤာၾကီးဟာ ေရေပၚေပၚေနႏိုင္တာလဲ။

  

 ခုေခတ္ သေဘၤာၾကီးေတြဟာ  သံမဏိနဲ႔တည္ေဆာက္ထားတာခ်ည္းပဲ။ သေဘၤာေပၚမွာ တင္ထားတဲ့ကုန္ေတြျဖစ္တဲ့

ရိကၡာ၊ စက္ကိရိယာ၊ တည္ေဆာက္ကိရိယာ စတာေတြဟာ ေရထက္ေလးတာခ်ည္းပဲ။အဘယ္ေၾကာင့္ သေဘၤာ ဟာ

ဒီေလာက္ေလးပင္တဲ့ ပစၥည္းေတြတင္ထားျပီး ေရေပၚေပၚႏိုင္တာလဲ။ 

ဒါကိုေျဖရွင္းဖို႔ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စမ္းသပ္မႈတစ္ခုလုပ္လို႔ရတယ္။ သံျပားပါးပါးတစ္ခ်ပ္ကို ေရထဲထည္႔လိုက္ပါ။ ခ်က္

ခ်င္း ေရထဲနစ္သြားပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီသံျပားကို ခြက္ကေလးျဖစ္ေအာင္လုပ္လိုက္ပါ။အေလးခ်ိန္မေျပာင္းဘူး။ အဲဒီခြက္

 ဟာ ေရေပၚေပၚေနနိုင္တယ္။ ဒါတင္မကေသးဘူး။ ခြက္ထဲကို တစ္စံုတစ္ခု ထည္႔လိုက္ပါ။  ခြက္ဟာ ေရထဲနည္းနည္း

ေလးျမဳပ္ဆင္းတာက လြဲျပီး ေရေပၚေပၚေနျမဲပါပဲ။ ဒါဟာ ခြက္ရဲ႕ ေအာက္ေျခမ်က္ႏွာျပင္ဟာ ေရရဲ႕ဖိအား ခံေနရလို႔ပါပဲ။

ဒီလိုဖိအားဟာ အေပၚသို႔ တည္႔မတ္စြာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေဖာ့အား (buoyancy) ျဖစ္တယ္။ ေဖာ့အားဟာ သံျပားရဲ႕ အေလး

ခ်ိန္ထက္ ၾကီးမယ္ဆိုရင္ သံခြက္ကိုျမဳပ္မသြားေအာင္ ပင့္ထားႏိုင္တယ္။ ဓမၼတာပဲ။ သံခြက္ရဲ႕ ေလးဘက္စလံုးကို ေရ

ရဲ႕ ဖိအားဟာတူညီတယ္။ ဦးတည္ခ်က္ခ်င္း ဆန္႔က်င္တယ္။ အျပန္အလွန္ေျခဖ်က္ပစ္လိုက္တယ္။ ဝဲယာ ႏွစ္ဖက္ဟာ

ဖိအားဟာလည္းဒီအတိုင္းပါပဲ၊ အျပန္အလွန္ေခ်ဖ်က္ပစ္တယ္။ ေဖာ့အားဟာ ေရအနက္ကိုလိုက္ျပီးတိုးမ်ားလာတယ္။

အဲဒီ ေရထဲနစ္ေနတဲ့ အပိုင္းရဲ႕  ဧရိယာ တိုးလာတာနဲ႔ လိုက္ျပီး တိုးတက္လာတာျဖစ္တယ္။ သံခြက္ရဲ႕  ဧရိယာဟာ သံ

ျပားထက္အမ်ားၾကီးၾကီးတဲ့အတြက္ဖယ္ထုပ္တဲ့ေရရဲ႕ အေလးခ်ိန္ဟာလည္း အမ်ားၾကီးၾကီးတယ္။ ရရွိတဲ့ေဖာ့အားဟာ

လည္း အမ်ားၾကီးၾကီးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခြက္ထဲ အရာတစ္ခုခုထည္႔ထားတာေတာင္ ေရေပၚေပၚေနႏိုင္တယ္။ သေဘၤာ

ၾကီး ေရေပၚေပၚေနႏိုင္တာလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။

အရာဝတၱဳေဖာ့ျခင္း  ျမဳပ္ျခင္းနိယာမ ဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၂ဝဝဝ ေက်ာ္က  ဂရိပညာရွင္ၾကီး အာေခမိဒိ က ေတြ႔ရွိ

တာျဖစ္တယ္။ သူကတိက်စြာေျပာထားတယ္။ "ေရတြင္းရွိအရာဝတၳဳေပၚ  သက္ေရာက္တဲ့ေဖာ့အားအၾကီး အငယ္ဟာ

အရာဝတၳဳက ဖယ္ထုပ္လိုက္တဲ့ ေရရဲ႕ အေလးခ်ိန္နဲ႕ ညီမွ်တယ္။" သေဘၤာၾကီးေလ၊ ေရပိုစူးေလ။ သေဘၤာကဖယ္ထုပ္

တဲ့ေရရဲ႕ေလးခ်ိန္ၾကီးေလ၊ သေဘၤာကို သက္ေရာက္တဲ့ေဖာ့အားၾကီးေလ ဆိုတဲ့သေဘာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ပစၥည္းပိုမ်ားမ်ား

တင္ႏိုင္တာေပါ့။ (အဘယ္ေၾကာင့္တစ္သိန္း)

.....................................................................................................................................