ကမ ၻာစစ္ၾကီးမ်ား

...............

ပထမကမ ၻာစစ္

ပထမကမ ၻာစစ္သည္ ၁၉၁၄ မွ ၁၉၁၈ အတြင္းျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာစစ္ပြဲမ်ိဳး သမိုင္းတြင္တစ္ခါမွ မ

ျဖစ္ဖူးေသာေၾကာင့္ မဟာစစ္ပြဲၾကီး (Great war) ဟုေခၚဆိုခဲ့သည္။ ေနာက္ ၂၁ ႏွစ္အၾကာတြင္ ေနာက္တစ္

ၾကိမ္ၾကီးက်ယ္ေသာ စစ္ပြဲၾကီးျဖစ္လာေသာေၾကာင့္ ပထမကမ ၻာစစ္ဟုခြဲျခားေခၚဆိုခဲ့သည္။ ပထမကမ ၻာစစ္

အတြင္းတြင္ စစ္သည္ေပါင္း ၉သန္းေက်ာ္ေသဆံုးခဲ့သည္။ ထိုစစ္သည္မ်ားသည္ စစ္ၾကီးမျဖစ္ခင္က  သာမန္

ျပည္သူမ်ား အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ က်ဆံုးေသာ စစ္သည္မ်ားအား ဦးေခါင္းမွေန၍  ေျခဖ်ားထိဆက္လိုက္လွ်င္

၁၅၀၈၄ကီလိုမီတာ၊ မိုင္အားျဖင့္ ၉၃၇၅ရွိသည္ဟုေျပာၾကသည္။  ထိုအကြာအေဝးသည္  ကမ ၻာၾကီးကို တစ္

ပတ္ပတ္ပါက ထက္ဝက္နီးခန္႔ရွိမည္ျဖစ္သည္။

ပါဝင္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ား

ပထမကမ ၻာစစ္အတြင္းတြင္ ႏိုင္ငံအုပ္စုၾကီး ႏွစ္ခုပါဝင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ျဗိတိန္၊ ျပင္သစ္ႏွင့္ ရုရွတို႔ပါဝင္

ေသာ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ား (Allied powers) ႏွင့္ ဂ်ာမနီ၊ ၾသစၾတီးယားႏွင့္ ဟန္ေဂရီ တို႔ပါဝင္ေသာ ဗဟိုအင္

အားၾကီး ႏိုင္ငံမ်ား (Central power) တို႔တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။  ေနာက္ပိုင္းတြင္  မဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ား

ဘက္မွ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ စေသာႏုိင္ငံမ်ား ပါဝင္လာျပီး ဗဟိုအင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ားဘက္မွ တူရကီ၊ ဘူလ္ေဂးရီးယား

စေသာ ႏိုင္ငံမ်ားပါဝင္လာခဲ့သည္။  စစ္ပြဲၾကီးျပီးကာနီးတြင္မွ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ မဟာမိတ္မ်ားဘက္မွ ပါ

ဝင္လာခဲ့သည္။ စစ္ပြဲၾကီးအျပီးတြင္ ဗဟိုအင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ား ရံႈးနိမ့္၍ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ား အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။

 ................

စစ္ျဖစ္ပြားေသာ ေနရာမ်ား

တိုက္ခိုက္မႈအားလံုးသည္ အဂၤလိပ္ေရလက္ၾကားမွ ဆြစ္ဇာလန္အၾကား အေရွ႕ဥေရာပ အပါအဝင္ ဥေရာပ

တိုက္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။  အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသႏွင့္  အာဖရိကတိုက္တို႔တြင္လည္း  အနည္းငယ္ျဖစ္ပြားခဲ့

သည္။ 

စစ္ျဖစ္ရသည္႔အေၾကာင္းအရင္းမ်ား

အရင္းရွင္ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားအၾကား  အခ်င္းခ်င္းျပိဳင္ဆိုင္မႈျပင္းထန္လာေသာေၾကာင့္  ပထမကမ ၻာစစ္ၾကီး စတင္

ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ စစ္ၾကီးျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းအရင္းမ်ားမွာ-

(၁) ကိုလိုနီနယ္ေျမမ်ား အျပိဳင္အဆိုင္ရွာေဖြလာျခင္း

 (၂) အမ်ိဳးသားေရးဝါဒမ်ား ျပင္းထန္လာျခင္း           

   (၃) မဟာမိတ္အုပ္စုမ်ား အျပိဳင္အဆိုင္ဖဲြ႕စည္းလာျခင္း

  (၄) လက္နက္အျပိဳင္အဆိုင္တပ္ဆင္လာျခင္း          

စသည္တို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

 စစ္ျဖစ္ရျခင္းအေၾကာင္းအရင္းမ်ား
ပထမကမ ၻာစစ္သည္ ၁၉၁၄၊ ဇြန္လ (၂၈) ရက္ေန႔တြင္ ၾသစၾတီးယားအိမ္ေရွ႔မင္းသား  ဖရန္စစ္ဖာဒီနန္  ႏွင့္
့္
ၾကင္ယာေတာ္တို႔  ေဘာ့စနီးယားႏိုင္ငံ ဆာရာေယဗို ျမိဳ႕တြင္ လုပ္ၾကံခံရရာမွ စတင္ခဲ့သည္။  ေဘာ့စနီးယား

ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၀၈  ခုႏွစ္တြင္  ၾသစၾတီးယားႏိုင္ငံ၏  သိမ္းပိုက္ျခင္းကို  ခံခ့ဲရသည္။   ဆားဘ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္

ၾသစၾတီးယားလက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္၍ အိမ္နီးခ်င္း ဆားဘီးယားႏွင့္ ေပါင္းစည္းလိုၾကသည္။  ၾသစၾတီး

ယားမင္းသားကို လုပ္ၾကံသူမွာ ဘလက္ဟန္း ဟုေခၚေသာ အၾကမ္းဖက္အသင္းဝင္ ေဘာ့စနီးယားအမ်ိဳးသား

တစ္ဦးျဖစ္သည္။ သူသည္ ဆားဘီးယားႏွင့္ ေဘာ့စနီးယားေပါင္းစည္းေရးကို  လုိလားသူျဖစ္သည္။  ဆားဘီး

ယားႏိုင္ငံမွ ယင္းကဲ့သို႔ လုပ္ၾကံမႈမ်ိဳးေပၚေပါက္ေအာင္အားေပးသည္ဟုဆိုကာ ၾသစၾတီးယားက ဆားဘီးယား

ကို ျပင္းထန္သည္႔ရာဇသံမ်ားပို႔ခဲ့သည္။ ၾသစၾတီးယား၏ ရာဇသံကို  ဂ်ာမနီက ေထာက္ခံခဲ့သည္။  ထိုရာဇသံ

ပါ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ ဆားဘီးယား၏ လြတ္လပ္ေရးကို ထိပါးေသာေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ရုရွႏိုင္ငံ၏

ေထာက္ခံမႈရရွိေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ဆားဘီးယားသည္  ၾသစၾတီးယားကို  ရင္ဆိုင္ရန္  စစ္ျပင္ဆင္မႈ

မ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ရာဇသံကို လက္မခံႏိုင္ေၾကာင္း၊ ၾသစၾတီးယားအား  အေၾကာင္းၾကားခဲ့သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၁၄၊ ဇူလိုင္ (၂၈) တြင္ ၾသစၾတီးယားက ဆားဘီးယားကို စစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ၾသစၾတီးယားႏွင့္

ဆားဘီးယားတို႔   စစ္ျဖစ္ရာတြင္   ၾသစၾတီးယားဘက္မွ  ဂ်ာမနီသည္လည္းေကာင္း၊    ဆားဘီးယားဘက္မွ

ျပင္သစ္၊ ရုရွ ႏွင့္ အဂၤလန္တို႔မွလည္းေကာင္း အသီးသီးပါဝင္တိုက္ခုိက္ခဲ့ၾကသည္။  ကိုလိုနီခြဲေဝးေပးမည္ဟူ

ေသာ အဂၤလန္ႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔၏ ဆြဲေဆာင္မႈေၾကာင့္ ၁၉၁၅တြင္ အီတလီသည္ ယင္းတို႔ဘက္မွ  ပါဝင္တိုက္

ခုိက္ခဲ့သည္။

.................

ပထမကမ ၻာစစ္ပံုရိပ္မ်ား

 

 Péronne ျမိဳ႕ျမင္ကြင္း

................

 

စစ္ၾကီးအျပီး အေမရိကန္ႏွင့္ျပင္သစ္ တပ္ဖြဲ႔မ်ား ဓာတ္ပံုအရုက္ခံၾကစဥ္

(ရထားအေျမွာက္)

...................

ျဗိတိသွ်တပ္ဖြဲ႕၏ အလြန္ေလးလံေသာ လမ္းေပၚသြားအေျမွာက္

.................

အေမရိကန္၏ မိုင္၃၀ ထိက်ည္ေရာက္ေသာ ရထားအေျမွာက္ 

........................

ဂ်ာမန္တို႔ရဲ႕လက္နက္

............

ဂ်ာမန္တို႔ရဲ႕က်ည္ဆန္ခြံၾကီး

................

ဒီေလာက္လက္နက္ၾကီးေတြနဲ႔ ပစ္မွေတာ့ လူေတြသန္းနဲ႔ခ်ီ မေသဘဲေနပါ့မလားခင္ဗ်ာ။

 ဒုတိယကမ ၻာစစ္
ဒုတိယကမ ၻာစစ္ကို  အတိုေကာက္အားျဖင့္  WW II  သို႔မဟုတ္  World War II ဟုလည္းေခၚၾကျပီး ပထမ

ကမ ၻာစစ္၏  အဆက္အျဖစ္  တိုက္ခိုက္ၾကေသာ စစ္ပြဲအျဖစ္ စစ္သမိုင္းရွင္မ်ားက သံုးသပ္ၾကသည္။  ကမ ၻာ့

အင္အားၾကီး ႏိုင္ငံမ်ားက မဟာမိတ္ႏွစ္ဖြဲ႕ အျပိဳင္ဖြဲ႕၍ တိုက္ခိုက္ၾကျပီး ၄င္းတို႔မွာ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဝင
္
ရုိးတန္း ႏိုင္ငံမ်ားတို႔ျဖစ္ၾကသည္။  စစ္သားဦးေရ သန္း၁၀၀ ေက်ာ္ ပါဝင္တိုက္ခိုက္ၾကျပီး  အဓိက ဝင္ေရာက္

တိုက္ခိုက္ၾကသူမ်ားသည္ ၄င္းတို႔၏ အလံုးစံုေသာ စီးပြားေရး၊ စက္မႈအလုပ္ရံုႏွင့္ Science နည္းပညာမ်ားကို

သံုးစြဲၾကကာ စစ္ပြဲအတြင္းအသာစီးရရန္ၾကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အတူ စစ္ပြဲအတြင္းတြင္လည္း စစ္ေရးပစ္မွတ္

မ်ားအျပင္ အရပ္ဖက္ပစ္မွတ္မ်ားကိုပါ ဖ်က္ဆီးပစ္ၾကေသးသည္။ လူေပါင္းသန္း၇၀ေလာက္ ေသေၾက ပ်က္

ဆီးခဲ့ရာတြင္ အမ်ားစုမွာ အရပ္သားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ စစ္ပြဲတစ္ခုလံုးအတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ အၾကမ္းဖ်င္း

အားျဖင့္  အေမရိကန္ေဒၚလာ  ၁ထရီလီယံ (၁၀၀၀ဘီလီယံ၊ ေဒၚလာသန္းေပါင္း တစ္သန္း)ခန္႔မွ် ကုန္က်ခဲ့

ကာ စစ္စရိတ္ အၾကီးဆံုး စစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့ရသည္။

ပထမကမ ၻာစစ္ပြဲအျပီးအေျခအေန

ပထမကမ ၻာစစ္အျပီးတြင္ က်င္းပသည္႔ ဗာဆိုင္းညီလာခံသည္ အမွန္တကယ္တြင္ စစ္ႏိုင္ႏိုင္ငံမ်ားက စစ္ရံႈး

ႏိုင္ငံမ်ားထံမွ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ေတာင္းယူျခင္း၊ စစ္ရံႈးႏုိင္ငံမ်ားကို စာခ်ဳပ္ပါအခ်က္အလက္မ်ား ျဖင့္တား

ဆီး ခ်ဳပ္ခ်ယ္ရန္ၾကိဳးစားၾကသည္႔ညီလာခံသာျဖစ္သည္။ ထိုညီလာခံတြင္ အက်ိဳးအမ်ားဆံုးအေနႏွင့္ အဂၤလိပ္

ႏွင့္  ဂ်ပန္၊  ျပင္သစ္တို႔သည္  စစ္ရံႈးႏိုင္ငံမ်ားထံမွ  ကိုလိုနီနယ္အမ်ားအျပားကို  လႊဲေျပာင္းရယူ ပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾက

သည္။ စစ္ရံႈးႏိုင္ငံျဖစ္သည္႔ ဂ်ာမနီ  (ယခင္ၾသစတီးယား)  မွာ  ကိုလိုနီနယ္မ်ားသာမက  ဥေရာပတိုက္ေပၚရွိ

ႏိုင္ငံ၏နယ္နိမိတ္မ်ားကိုပါ ခြဲေဝေပးခဲ့ရသည္႔အတြက္ အနစ္နာဆံုးျဖစ္ခဲ့ရသည္။ စစ္ရံႈးႏိုင္ငံမဟုတ္သည္႔တိုင္

အီတလီမွာ မည္သည္႔အက်ိဳးအျမတ္မွ မယ္မယ္ရရ မရရွိဘဲ  တိုင္းျပည္အေျခအေနဆိုးရြားသည္သာ အဖတ္

တင္ခဲ့သည္။  စစ္ႏိုင္သည္႔  ဂ်ပန္မွာလည္း ေဝစုမ်ားရသည္႔တိုင္ လက္်ာအစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရးစစ္ဝါဒီ

မ်ားက  အုပ္ခ်ဳပ္လာသည္႔အတြက္  နယ္ခ်ဲ႕ျခင္းကို  လိုလိုလားလားျပင္ဆင္ဆက္လုပ္ရန္  အားသန္ေနခဲ့ျပန္


သည္။ စစ္ရံႈးႏိုင္ငံမ်ားအေနႏွင့္လည္း အဖက္ဖက္မွ ဖိႏွိပ္ခံရသည္႔အတြက္ တိုင္းျပည္အေျခအေနမွာ ဆိုးဆိုး

ဝါးဝါး ျဖစ္ေနခဲ့ရျပီး တိုင္းျပည္အတြင္း အစြန္းေရာက္အမ်ိဳးသားေရးဝါဒျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ တြန္းအားေပး

ေနသကဲ့သို႔ ရွိေနခဲ့ျပန္သည္။ အျပည္႔အစံုသို႔